به نظر می رسد که روند جایگزینی سایر ارزهای جهانی و ارزهای ملی به جای دلار در دادوستدهای بین المللی جدی شده است. این موضوع با توجه به رفتارهای یکجانبه گرایانه آمریکا در بعد اقتصادی و روابط بین الملل باعث شده که این روند بیش از گذشته جدی تر شود و سرعت بیشتری به خود بگیرد.
در سال‌های اخیر تحریم کشورهای مختلف به بهانه های گوناگون از سوی امریکا تبدیل به یک رویه در روابط بین المللی این کشور با سایر کشورهای جهان شده است. این موضوع از زمان آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ بیش از پیش در سیاست خارجی این کشور نمود پیدا کرده و حتی دامن برخی از نزدیکترین متحدان این کشور مانند اتحادیه اروپا را هم گرفته است.
نتیجه این سیاست، بی اعتمادی رو به رشد در همکاری با ایالات متحده بوده و استفاده از دلار به دلیل تسلط جهانی آن روز به روز با تردید بیشتری مواجه می شود. با اینکه تسلط دلار در نظام مالی جهانی امروز غیرقابل انکار است، اما برخی از کشورها تلاش های خود را برای جایگزینی دلار آغاز کرده اند.
یک نمونه این کشورها چین است که قراردادهای نفتی خود را بر مبنای یوان امضا می‌کند و در پی تعمیم آن به سایر قراردادهای تجاری این کشور با سایر کشورها نیز می‌باشد. استفاده از یوآن در کشورهای شرق و جنوب آفریقا به دلیل نفوذ روزافزون چین در اقتصاد این کشورها هم در حال افزایش است.
در ترکیه نیز تمایل به کنار گذاشته شدن دلار از معاملات به دلیل تجربه تحریم آمریکا دیده می‌شود. در رابطه با ایران نیز، روسیه و چین از پول‌های ملی خود در معاملات دوجانبه استفاده می‌کنند و همچنین اتحادیه اروپا نیز پس از اعلام خروج آمریکا از برجام به دنبال راه حل‌هایی برای رهایی از سلطه دلار در مبادلات تجاری خود می‌باشد. حتی ارزهای رمز پایه مانند بیت کوین هم در اقتصاد برخی از کشورها هم به عنوان جانشینی برای دلار مطرح شده اند و برخی دیگر از کشورها تلاش کرده اند که ارز رمز پایه خود را به وجود بیاورند.
بعد از اینکه کشورهای گروه D8 چندی پیش در استانبول ترکیه بر استفاده از ارزهای ملی به جای دلار تاکید کردند، حالا به نظر می رسد که کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (روسیه، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و ارمنستان) هم به طور جدی به فکر یافتن جایگزینی به جای دلار باشند.
روز پنجشنبه هفته گذشته، معاون وزیر دارایی روسیه، سرگئی استورچاک در تاریخ 22 نوامبر در 13 اُمین کنفرانس بین‌المللی سالانه "یکپارچگی اقتصادی اوراسیا" گفت: روسیه باید بیشتر درباره ترویج تبدیل محاسبات بین کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به روبل روسیه فعالیت داشته باشد. با این وجود، صادقانه میتوان گفت که لازم است محاسبات را به روبل روسیه انجام داد.
استورچاک تاکید کرد: مساله در مورد برخی از ترجیحات ملی فقط روسیه نیست، که اولویت اتحادیه اقتصادی اوراسیا است، روسیه بزرگترین بازاری است، که در آن مابقی اقتصادها که سرمایه، نیروی کار و مواد اولیه را فراهم می‌کنند، حضور دارد. منطقی است که ایده حل و فصل معاملات به روبل را مطرح کنیم.
آنطور که معاون وزیر دارایی روسیه اعلام کرده به این ترتیب بازار نیز به طور طبیعی توسعه می‌یابد: در روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه، روبل غالب است، گاهی اوقات در مبادلات متقابل کالا در واردات و صادرات تا 80 درصد غالب می‌باشد.
وی در خاتمه اضافه کرد: در حقیقت، مساله حذف دلار در فضای اوراسیا را ما پیش‌تر حل کردهایم. دلار هر روز کمتر و کمتر به عنوان ارز پرداختی در قراردادها ظاهر می‌شود. با این وجود، لازم است که بیشتر در این راستا کار کنیم و من ضرورتی برای امتناع از روبل روسیه به عنوان ابزار اصلی پرداخت و محاسبات نمی‌بینم.
روند کنار گذاشته شدن دلار آمریکا برای کشورهای اوراسیا آسان نیست و به حداقل رساندن احتمال بی‌ثباتی اقتصادی ناشی از بحران در نظام دلاری در روابط با شرکای اصلی اتحادیه اقتصادی اوراسیا اولویت اصلی کشورهای عضو است. به عقیده برخی از کارشناسان، سلطه دلار در بازارهای جهانی یکی از علت های اصلی بحران‌های مالی و اقتصادی جهان است.
نقش پیمان های دو و چندجانبه بین کشورهای مختلف در مورد کنار گذشتن دلار مهم است و این امر می‌تواند به کاهش وابستگی به دلار در مبادلات جهانی کمک کند هر چند که میزان موفقیت این اقدامات بسته به کشورهای طرف قرارداد حذف دلار و قدرت اقتصادی کشورهای حاضر در پیمان های چند جانبه است. زیرا حضور دلار در اقتصاد جهانی در حدود 60 درصد یا کمی بیشتر است و دلار در معادلات تجاری کشورهای مختلف مانند کشورهای عضو پیمان اوراسیا نقش مهمی دارد.
با این همه می توان گفت که حذف دلار یا کنار گذاشتن دلار از نظام مالی جهانی یک روند طولانی است. در قرن بیستم جایگزینی دلار با پوند انگلیس به عنوان ارز مرجع جهانی، چند دهه طول کشید و جایگزینی دلار با سایر ارزها علاوه بر زمان‌بر بودن، نیازمند اقدامات عملی و کارشناسی است که در نهایت بتوان برای آن آینده ای در نظر گرفت. اما به نظر می رسد که با توجه به اقدامات مختلف در کشورهای گوناگون این روند سرعت بیشتری به خود بگیرد و در آینده شاهد حضور سایر ارزهای مطرح در سطح جهانی در سطح مبادلات بین المللی باشیم.